6 علامت رایج بیماری سلیاک

بیماری سلیاک، واکنش خود ایمنی است که در پی مصرف گلوتن ایجاد می‌گردد،  پروتئینی که در گندم و جو یافت می‌شود. این بیماری تقریبا وراثتی بوده و سنین مختلفی را درگیر می‌کند. در افراد مبتلا به این بیماری، مصرف گلوتن می تواند باعث تحریک واکنش‌های ایمنی در روده کوچک شود. به مرور زمان، این واکنش‌ها به مخاط روده کوچک آسیب می‌زند و موجب التهاب روده می‌شود، این التهاب موجب آسیب به پرزهای روده کوچک خواهد شد. و مانع جذب مواد مغذی مانند چربی، پروتئین، کربوهیدرات، ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌شود.

آسیب روده خود با مواردی مانند اسهال، خستگی، کاهش وزن، آنمی و دیگر عوارض جدی گوارشی و عصبی زیادی همراه خواهد بود.

در کودکان، کاهش جذب مواد مغذی می‌تواند منجر به تاخیر رشد شود.

درمان قطعی برای بیماری سلیاک وجود ندارد، اما در بیشتر بیماران، رژیم غذایی فاقد گلوتن می تواند به تسکین و کنترل علائم کمک کند.

علائم و نشانه‌های بیماری سلیاک

علائم و نشانه‌های بیماری سلیاک در هر فرد و در کودکان و بزرگسالان متفاوت می‌باشد. علائم گوارشی در بزرگسالان عبارت است از:

– اسهال

– خستگی

– کاهش وزن

– نفخ و دردهای شکمی

– استفراغ و تهوع

– یبوست

با این حال، بیش از نیمی از افراد بزرگسال مبتلا به این بیماری، علائم غیر گوارشی مانند:

– آنمی

– کاهش چگالی استخوان و پوکی استخوان

– خارش و راش پوستی

– زخم‌های دهانی

– سردرد و خستگی

– آسیب سیستم عصبی مرکزی

– دردهای مفصلی‌

– بی‌حس شدن دست و پاها

– ایجاد مشکلات تعادلی

– ایجاد اختلالات شناختی

– نرمی استخوان

خواهند داشت.

علائم در کودکان می تواند شامل استفراغ و تهوع، اسهال شدید، یبوست و یا شامل تغییر بو و رنگ مدفوع، ورم شکم، کم‌خونی، عدم رشد کافی در نوزاد، کاهش وزن، کوتاه شدن قد، بی‌قراری، بیش فعالی، اختلال در تمرکز، تشنج و ضعیف شدن مینای دندان باشد.

علت بروز بیماری سلیاک

ژن‌ها به همراه مواد غذایی حاوی گلوتن و یا دیگر عوامل در بروز بیماری سلیاک دخیل هستند. در برخی موارد، این بیماری بعد از جراحی، بارداری، زایمان، عفونت‌های ویروسی و یا استرس‌های روانی ظاهر می‌شود.
زمانی که سیستم ایمنی فعالیت بالایی در مقابل مصرف گلوتن نشان دهد، این واکنش به پرزهای موجود در مخاط روده کوچک آسیب می‌زند. این پرزها ویتامین ها، مواد معدنی و دیگر مواد مغذی موجود در غذا را جذب می‌کنند و اگر این پرزها آسیب ببینند، مواد مغذی به میزان کافی به بدن نخواهد رسید.

عوامل موثر در بیماری سلیاک

از جمله عوامل موثر در این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– سابقه خانوادگی

– ابتلا به دیابت نوع یک

– ابتلا به سندرم داون و یا تورنر

– بیماری تیروئیدی

– بیماری آدیسون

– بیماری‌هایی روماتیسم مفصلی

وجود باکتری معده و روده و هم‌چنین عفونت‌های گوارشی نیز باعث پیشرفت این بیماری می‌شود.

کدام مواد غذایی دارای گلوتن هستند؟

گلوتن یک نوع پروتئین است، که به طور طبیعی در تمام دانه‌های غلات مانند گندم وجود دارد. در ادامه برخی از مواد غذایی که حاوی گلوتن هستند را نام می‌بریم.

گلوتن در غلاتی مانند گندم سبوس‌دار، جو، چاودار، تریتیکال، کندروس، کاموت، کوسکوس، بلغور، گندم تک دانه، جوانه گندم، نان فطیر و در محصولات فرآوری شده با غلات مانند نان، آرد سوخاری، پاستا، رشته فرنگی، کلوچه‌ها و شیرینی‌ها وجود دارد. هم چنین در سایر غذا و نوشیدنی‌هایی مانند مالت‌‌جو، سرکه مالت، سس سویا، سس‌های سالاد، برخی ادویه‌جات ترشی، چیپس‌های طعم دارو آبجو نیز وجود دارد.

بیماری سلیاک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

بسیاری از افراد، متوجه ابتلا به بیماری سلیاک نمی‌شوند. در صورت مشاهده هرگونه از علائم بیماری سلیاک باید برای تشخیص به موقع بیماری به بهترین متخصص گوارش مراجعه کنید. دو تست خونی که به تشخیص این بیماری کمک می‌کنند، عبارتند از:

– آزمایش سرولوژی: که به بررسی آنتی بادی ها در خون می ‌پردازد. بالا بودن سطح برخی از آنتی بادی‌ها به معنای بروز واکنش ایمنی به گلوتن می‌باشد. قبل از انجام آزمایش برای تشخیص بیماری نباید از رژیم فاقد گلوتن استفاده کنید.

– آزمایش ژنتیک: به منظور بررسی آنتی ژن لکوسیت انسانی و تشخیص بیماری سلیاک.

اگر نتایج به دست آمده از این دو تست، ابتلا به بیماری سلیاک را نشان داد، ممکن است تست های زیر نیز از سوی پزشک تجویز شود:

– آندوسکوپی: در این تست، لوله ای طویل به همراه دوربین متصل به آن از راه دهان وارد حلق می‌شود. دوربین، تصاویر گرفته شده از روده کوچک را به تصویر در می‌آورد و نمونه گیری از بافت نیز هر گونه آسیب پرزهای روده را نشان خواهد داد.

– کپسول آندوسکوپی: در این تست، دوربین بی سیم، تصاویری از داخل روده کوچک را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. دوربین به اندازه یک کپسول ویتامین است که توسط بیمار خورده می‌شود. دوربین در سراسر دستگاه گوارش به حرکت در می‌آید و تصاویر گرفته می‌شود.

تفاوت سلیاک با حساسیت به گلوتن

در صورتی که بدن شما پاسخ منفی به مصرف گلوتن می‌دهد، و علائمی مشابه علائم سلیاک دارید، دلیل بر بیماری سلیاک نخواهد بود. ممکن است که به دلیل حساسیت به گلوتن باشد. تشخیص این موضوع با انجام تست‌های خونی مشخص خواهد شد برای افرادی که فقط به گلوتن حساس هستند تست خونی آن‌ها برای سلیاک منفی خواهد شد و آسیب روده‌ای نخواهند داشت. تشخیص اختصاصی برای حساسیت به گلوتن وجود ندارد و باید همان آزمایشات مربوط به بیماری سلیاک انجام شود.

عوارض سلیاک در صورت درمان نشدن

• کم‌خونی و فقر آهن شدید
• نازایی
• سقط جنین
• کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی
• مشکلات عصبی مانند زوال عقل، میگرن، صرع
• عدم تحمل لاکتوز
• ریزش مو
• سرطان لنفوم روده
• سرطان روده کوچک
• بدخیمی‌های دستگاه گوارش
• ظاهر شدن تاول یا برآمدگی های خارش دار در سطح پوست (اگزما)
• ابتلا به بیماری کرون و کولیت اولسراتیو(بیماری التهاب روده)
• ابتلا به پوکی استخوان زودرس
• افزایش رشد باکتری‌های روده باریک
• نارسایی پانکراس
• عدم تحمل سایر مواد غذایی

درمان بیماری سلیاک

رژیم غذایی عاری از گلوتن، تنها راه کنترل بیماری می‌باشد. گلوتن می‌تواند در مواد غذایی و یا داروهایی مانند مکمل‌های غذایی و گیاهی و یا ویتامین‌ها پنهان باشد. مصرف غذاهایی حاوی مواد نشاسته غذایی تغییریافته، پروتئین‌های هیدرولیزه سبزیجات، سس سویا، سوپ برنج قهوه‌ای و آدامس سبزیجات تا زمان اطمینان از امینت آن‌ها نباید مصرف شود. برای اطمینان از بدون گلوتن بودن یک ماده غذایی، بسته‌بندی محصولات را برای برچسب فاقد گلوتن بررسی کنید یا قبل خرید با شرکت سازنده تماس بگیرید.  دقت کنید که مواد غذایی مانند برنج، سویا، ذرت، سیب‌زمینی، باقلا، آرد مغزها، ارزن و گندم سیاه را می‌توان مصرف کرد. از مصرف غذاهای فرآوری شده که حاوی گلوتن هستند، مانند سوسیس، کالباس، ماکارانی، رشته‌فرنگی، قهوه، نسکافه، تمامی شیرینی‌ها و کیک‌ها خودداری کنند. حذف گلوتن از رژیم غذایی باعث کاهش التهاب در روده کوچک و در نهایت ترمیم می شود. کودکان نسبت به بزرگسالان سریع تر به درمان واکنش نشان می دهند.
توصیه می شود افراد مبتلا، ویتامین هایی مانند فولات، آهن، ویتامین B12، K و زینک مصرف کنند. توجه داشته باشید که مصرف مکمل‌ها باید زیر نظر پزشک مصرف شود.
مراجعه مرتب به پزشک این اطمنیان را به شما می دهد که علائم بیماری تحت کنترل می باشد. در بیشتر موارد، بیماری سلیاک بعد از حذف گلوتن از رژیم غذایی بهبود می یابد که در کودکان حدود شش ماه و بزرگسالان تقریبا چند سال خواهد بود.
در صورت ادامه دار شدن علائم و یا بازگشت علائم، آندوسکوپی به همراه بیوپسی انجام می شود تا روند ترمیم روده بررسی گردد.
Source: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/celiac-disease/diagnosis-treatment/drc-20352225

سوالات متداول