علائم سیروز کبدی و راهکارهای درمانی آن
سیروز کبد، نتیجه عدم تشخیص و درمان بیماری های کبد و بخصوص کبد چرب است. سیروز کبدی ممکن است در ابتدا و در مراحل اولیه، علائم چندان آشکاری نداشته باشد. از جمله شایع ترین علت های ابتلا به سیروز کبد، می توانیم به مصرف زیاد الکل، هپاتیت و بیماری کبد چرب غیر الکلی اشاره کنیم. درمان سیروز کبدی بستگی به علت و میزان آسیب دیدگی کبد دارد. در مواردی که شدت آسیب دیدگی کبد بیمار در حدی است که امکان درمان و بازیابی آن وجود نداشته باشد، پیوند کبد می تواند به عنوان گزینه درمانی موثر، توصیه شود.
فیلم کامل از سیروز کبدی
سیروز کبدی چیست؟
بسیاری از انواع بیماری ها و شرایط کبدی به سلول های سالم کبد آسیب می رساند و باعث مرگ سلول ها و التهاب کبد می شود. به دنبال آن، سلول ها به طور طبیعی در جریان ترمیم قرار می گیرند. در نتیجه ترمیم سلول ها، بافت اسکار در کبد ایجاد می شود و این بافت رفته رفته، جایگزین بافت سالم خواهد شد.
بافت اسکار، جریان خون را از طریق کبد مسدود می کند و توانایی کبد را برای پردازش مواد مغذی، هورمون ها، داروها و دفع سموم کُند می کند. همچنین تولید پروتئین ها و سایر موادی که در کبد تولید می شوند را، کاهش می دهد. سیروز کبدی در نهایت باعث می شود که کبد به درستی کار نکرده و در مراحل پیشرفته، یک تهدید جدی برای زندگی محسوب می شود.
علائم و نشانه های ابتلا به سیروز کبدی
علائم سیروز به مرحله بیماری بستگی دارد. در مراحل اولیه ممکن است بیمار هیچ علامتی نداشته باشد. در صورتی که علائم و نشانه هایی از سیروز کبدی نیز وجود داشته باشد، معمولا نشانه های عمومی هستند و ممکن است با بیماری هایی دیگر اشتباه گرفته شوند.
علائم و نشانه هایا ولیه سیروز کبدی عبارت اند از:
- از دست دادن اشتها.
- احساس ضعف یا خستگی.
- حالت تهوع.
- تب.
- کاهش وزن غیر منتظره
با بدتر شدن عملکرد کبد، سایر علائم جدی تر سیروز کبدی ظاهر می‌شوند که عبارتند از:
- کبودی و خونریزی زود و زیاد از محل زخم ها
- رنگ زرد در پوست یا سفیدی چشم شما (یرقان).
- خارش پوست.
- تورم (ادم) در پاها، پاها و مچ پا.
- تجمع مایع در شکم/شکم (آسیت).
- ادرار تیره – رنگ مایل به قهوه ای یا نارنجی در ادرار.
- مدفوع رنگ روشن
- سردرگمی، مشکل در تفکر، از دست دادن حافظه، تغییرات شخصیتی.
- خون در مدفوع
- قرمزی در کف دست.
- رگ های خونی عنکبوت مانند که اطراف لکه های کوچک و قرمز روی پوست (تلانژکتازی) را احاطه کرده اند.
- در مردان: از دست دادن میل جنسی، بزرگ شدن سینه ها (ژنیکوماستی)، کوچک شدن بیضه ها.
- در زنان: یائسگی زودرس (دیگر قاعدگی وجود ندارد)
سیروز، احتمال ابتلا به عفونت و هم چنین سرطان کبد را افزایش می دهد.
بیشتر بخوانید: بیماری نارسایی کبد
علت بروز سیروز کبدی
زمانی که کبد آسیب می بیند، خود این ارگان سعی در ترمیم خود خواهد داشت. در این حین، اسکار تشکیل خواهد شد.
برخی علل موثر در بروز سیروز کبدی عبارتند از:
- مصرف زیاد و طولانی مدت مشروبات الکلی
افرادی که زیاد مشروب می خورند و یا معتاد آن هستند، بیشتر در معرض ابتلا به سیروز هستند.
- هپاتیت B وC
عفونت های ویروسی مزمن کبد. ویروس ها باعث بروز بیماری در کبد می شوند. این ویروس در پی استفاده از سرنگ مشترک و یا رابطه جنسی با افراد آلوده، منتقل می گردد.
- کبد چرب غیر الکلی
این بیماری در افرادی که مشروب نمی‌خورند نیز دیده می شود. علت اصلی ابتلا به کبد چرب به طور قطعی مشخص نیست، اما بیشتر در میان افراد چاق و دیابتی شایع می باشد.
سیروز کبدی چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر به دلیل مشاهده علائم سیروز کبدی به متخصص گوارش مراجعه کرده باشید، ابتدا در مورد سابقه پزشکی و استفاده از داروهای بدون نسخه و نسخه از شما سؤال می‌کند. همچنین در مورد مکمل ها یا محصولات گیاهی که ممکن است مصرف کنید نیز سؤال خواهند کرد. اگر سابقه طولانی مصرف الکل، مصرف مواد تزریقی یا هپاتیت B یا C داشته اید و علائم ذکر شده در این مقاله را دارید، ممکن است پزشک شما مشکوک به سیروز باشد. برای تشخیص سیروز، پزشک شما یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را تجویز کند:
بیوپسی
در این تست، پزشک با استفاده از سوزن، بافت کوچکی از کبد را بر می دارد. این نمونه میزان و شدت آسیب را نشان می دهد.
آزمایش خون
نتایج این تست، علت بروز سیروز را نشان می دهد.
تست های تصویربرداری
MRI و اولتراسوند تصاویر دقیقی از کبد را در اختیار پزشک قرار می دهند.
پیشگیری از سیروز کبدی
- آیا راهی برای پیشگیری از ابتلا به سیروز کبدی وجود دارد؟
بله، با رعایت موارد زیر می توان احتمال ابتلا به سیروز را کاهش داد:
– دریافت واکسن هپاتیت B و A. البته در صورت عدم ابتلا به مشکل پزشکی خاص
– استفاده از کاندوم حین رابطه جنسی
– عدم استفاده از سوزن های پزشکی مشترک
– کمک گرفتن از پزشک در صورت داشتن مشکلات مربوط به مصرف مشروبات الکلی
تغییرات سبک زندگی جهت پیشگیری از بروز آسیب های بیشتر به کبد
رعایت مواردی از قبیل:
دوری از مشروبات الکلی
مشورت با فوق تخصص گوارش و کبد، پیش از مصرف هر نوع داروی جدید، از جمله مسکن هایی مانند ناپروکسن و استامینوفن. در خصوص مصرف داروهای گیاهی، ویتامین ها و مکمل ها نیز مشورت با پزشک توصیه می‌شود.
زدن واکسن هپاتیت A و B
درمان سیروز کبدی
درمان سیروز بر اساس علت بروز بیماری، شدت آن و علائم بالینی در نظر گرفته می شود، که شامل موارد زیر می باشد:
• درمان علت بیماری
برخی علل بروز سیروز قابل درمان هستند. به عنوان مثال، در صورتی که مصرف زیاد مشروبات الکلی علت بروز سیروز باشد، کنار گذاشتن مشروب توصیه می شود. برای افراد مبتلا به هپاتیت B و C، مصرف دارو در نظر گرفته می شود.
• به حداقل رساندن احتمال خونریزی
سیروز می تواند منجر به التهاب و تورم رگ های خونی اطراف مری و خونریزی شود. جهت پیشگیری از بروز چنین عارضه ای، موارد زیر از سوی پزشک تجویز می شود:
– مصرف داروهایی به نام مسدود کننده بتا
این قبیل داروها به کاهش فشار خون در کبد و کاهش احتمال خونریزی کمک می کنند.
– قرار دادن نوارهای باریک در اطراف رگ های خونی ملتهب
– کم کردن تجمع مایع در شکم
گاهی شاهد تجمع مایع در ناحیه شکم در افراد مبتلا به سیروز هستیم. جهت کاهش میزان مایع، اقدامات زیر در نظر گرفته می شود:
– مصرف داروهای ادرار آور
هنگام مصرف این قیبل داروها، مصرف نمک باید تا حد امکان محدود شود.
– تخلیه مایع درون شکم با استفاده از سوزن
– کاشت دستگاهی درون کبد جهت کاهش تجمع مایع درون شکم
• درمان و پیشگیری عفونت
افراد مبتلا به سیروز بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به عفونت قرار دارند. در نتیجه، معمولا جهت پیشگیری از بروز عفونت، مصرف آنتی بیوتیک برای بیمار در نظر گرفته خواهد شد.
بیشتر بیماران، باید جهت پیشگیری از برور عفونت، واکسن آنفولانزا و یا سایر واکسن ها را دریافت کنند.
• درمان احساس گیجی
سیروز در مراحل پیشرفته می تواند با گیجی همراه باشد. در چنین شرایطی، استفاده از لاکتولوز (داروی ملین) و یا مصرف برخی آنتی بیوتیک ها تجویز خواهد شد.
آیا نیازی به کبد جدید می باشد؟
افراد مبتلا به سیروز کبدی، معمولا به کبد جدید نیاز پیدا می کنند. در خصوص جراحی و پیوند کبد حتما با پزشک مشورت داشته باشید. معمولا بیماران دو سال برای پیوند کبد صبر می کنند.
رژیم غذایی مناسب سیروز کبدی
این که بسیاری از بیماران مبتلا به سیروز کبدی به دلیل تغییرات ایجاد شده در سیستم متابولیسمی و مشکلات گوارشی، با سوء تغذیه روبرو شوند، غیر عادی نیست. در افراد مبتلا به سیروز کبدی، اهمیت دادن به رژیم غذایی مهم ترین موضوعی است که باید در نظر گرفته شود، به خصوص مصرف موادی مانند پروتئین، سدیم و قند به منظور عملکرد بهتر کبد.
رژیم غذایی سیروز کبدی باید تحت نظر پزشک باشد.
مزایای رژیم برای سیروز
کبد، بیش از پانصد فعالیت را در بدن برعهده دارد و به همین دلیل است که یکی از حیاتی ترین ارگان ها محسوب می شود. اگر کبد در پی سیروز آسیب ببیند، یکی از مهم ترین عملکردها که کمک به جذب مواد مغذی از غدایی است که می خوریم، مختل می شود.
رژیم سیروز می تواند به جذب بیشتر و بهتر مواد مغذی، کاهش میزان فعالیت کبد برای جبران نیازها و پیشگیری از بروز آسیب های بیشتر کمک کند. تحقیقات نشان می دهند، افرادی که درگیر بیماری کبدی هستند و مواد مغذی به میزان کافی مصرف نمی کنند، بیشتر در معرض عوارض خواهند بود.
رژیم سیروز کبدی باید با توجه به شرایط جسمانی بیمار و نیازهای او در نظر گرفته شود. دستورات کلی در خصوص رژیم غذایی سیروز کبدی به شرح زیر می باشد:
– دوری از مصرف مشروبات الکلی. هر میزان مصرف مشروبات الکلی برای افراد مبتلا به سیروز کبدی، ایمن نیست و منجر به بروز آسیب بیشتر کبد می شود.
– محدود کردن مصرف چربی ها. چربی در بدن از طریق زردآب هضم می شود، مایع زرد و سبز رنگی که در کبد ساخته می شود. زمانی که کبد آسیب می بیند، تولید زردآب تحت تاثیر قرار می گیرد و شاهد بروز مشکلات گوارشی خواهیم بود و کبد قادر به پردازش وعده های غذایی پرچرب نخواهد بود.
– دوری از مصرف گوشت و غذاهای دریایی خام و پخته نشده. در افراد مبتلا به سیروز کبدی، اختلالاتی در سیستم ایمنی دیده می شود بدین معنا که باکتری ها و ویروس های پنهان شده در مواد غذایی می توانند منجر به بروز عفونت های شدید شوند.
علاوه بر ایجاد تغییر در محتویات رژیم غذایی، میزان کیفیت مواد غذایی نیز باید تغییر کند. ابتلا به سیروز کبدی، احتمال بروز سوء تغذیه را افزایش می دهد، به همین خاطر بیماران باید میزان کالری بیشتری در طول روز مصرف کنند تا نیاز آن ها به انرژی تامین شود.
میزان مصرف پروتئین در افراد مبتلا به سیروز کبدی متغیر می باشد. به همین خاطر حتما باید در این مورد با پزشک مشورت کنید. گاهی نیاز است تغییرات دیگری در رژیم غذایی ایجاد شود.
رژیم غذیی سیروز کبدی تا چه زمانی باید رعایت شود؟
اگر شما در معرض ابتلا به بیماری کبدی هستید، حتی اگر احساس بیماری ندارید، تغییراتی در رژیم غذایی از سوی پزشک برای شما در نظر گرفته خواهد شد. گاهی ممکن است بیمار در مراحل اولیه بیماری کبدی، هیچ گونه علامت و نشانه ای نداشته باشد.
علائم معمولا بعد از گذشت یک سال ظاهر می شوند و آسیب وارده به کبد شدید خواهد بود. از آن جایی که تغییر در رژیم غذایی می تواند از بروز آسیب های بیشتر پیشگیری کند و کمکی به بهبود آسیب وارده به کبد نمی کند، رژیم غذایی سیروز کبدی باید دنبال شود.
چه غذاهایی مناسب فرد مبتلا به سیروز است؟
اگر رژیم غذایی سیروز کبدی را دنبال می کنید، مصرف برخی نوشیدنی ها و مواد غذایی باید به طور کامل حذف شوند.
– میوه ها و سبزیجات. تا جایی که می توانید محصولات تازه مصرف کنید. میوه، فیبر و میوه های سرشار از فیبر مانند سیب باید مصرف شوند.
– محصولات لبنی. محصولات لبنی پرچرب می توانند روند هضم را دشوار سازند. به همین خاطر، بهتر است شیر کم چرب، پنیر با میزان سدیم پایین مصرف شود.
– غلات. نان غلات، پاستا و برنج قهوه ای باید به رژیم غذایی اضافه شوند.
– پروتئین. مصرف گوشت قرمز در رژیم غذایی سیروز کبدی توصیه نمی شود، اما مصرف ماهی تازه، تخم مرغ و یا سفیده تخم مرغ مناسب می باشد.
– نوشیدنی ها. مصرف مشروبات الکلی ممنوع است، اما می توانید دیگر نوشیدنی ها را در رژیم غذایی تان داشته باشید. آب، یکی از سالم ترین نوشیدنی هاست، اما اگر رژیم غذایی حاوی سدیم پایین دارید، حتما برچسب روی بطری را مطالعه کنید. توجه داشته باشید، شیر و آب میوه های مصرفی باید پاستوریزه باشند.
زمان توصیه شده برای غذا خوردن افراد مبتلا به سیروز کبدی
بیماری کبدی می تواند منجر به بروز سوء تغذیه شود و دکتر به شما توصیه می کند میزان کالری مصرفی روزانه بیشتر شود. اگر تمایلی به خوردن وعده های غذایی پرحجم ندارید، چند وعده غذایی کم حجم در طول روز داشته باشید.
بر خی افراد مبتلا به سیروز کبدی در طول شب از خواب بیدار می شوند. تحقیقات نشان می دهد، خوردن اسنک در این میان می تواند برای بیماران مفید باشد. نکته مهم این است که این بیماران باید از خالی نگه داشتن معده برای مدت زمان طولانی خودداری کنند.
سپاسگزارم جناب دکتر