کم خونی و‌ فقر آهن

کم خونی و فقرآهن به دلیل جذب نشدن آهن توسط بدن ایجاد می شود. دختران جوان و خانم ها در سنین باروری به دلیل خونریزی ماهیانه و زایمان بیشتر ازآقایان در معرض کم خونی قرار دارند که باید به آن توجه ویژه شود در ادامه مقاله در مورد مسائلی از قبیل کم خونی، دلایل ایجاد آن، علائم کم خونی و… اشاره خواهیم کرد.

با خواندن این مقاله به عوامل موثر در ایجاد کم خونی و راهکارهای موثر در درمان آن پی می برید.

کم خونی فقر آهن چیست؟

کم خونی اصطلاحی است که زمانی به کار می‌ رود که تعداد گلبول های قرمز بدن فرد کاهش می یابد. گلبول های قرمز، سلول های موجود در خون اند که مسئول حمل اکسیژن هستند. در صورتی که تعداد گلبول های قرمز کمتر از حالت نرمال و طبیعی باشد، اکسیژن به میزان کافی به بدن نخواهد رسید.

آهن در حدود 0/004  درصد وزن بدن را تشکیل می دهد و عنصر ضروری برای بدن می باشد و بسته به سن، جنس، وضعیت سلامتی، اندازه بدن و… در بدن نقش دارد و باید مقدار معینی از آن در رژیم غذایی هر فرد گنجانده شود. به طورطبیعی و روزانه مقداری از آهن بدن از طرق مختلف از دست می رود که می توان از طریق رژیم غذایی، مصرف مکمل و داروها و…آهن از دست رفته را جایگزین کرد. اگر به هر دلیلی مانند دوره های عادت ماهیانه، رژیم غذایی نادرست و سایر خونریزی های داخلی و خارجی مقدار آهن موجود درخون کم شود، فرد دچار بیماری کم خونی و فقر آهن می شود.

نقش عنصرآهن درکم خونی :

عنصر آهن دربدن وظایفی همچون خونسازی، تشکیل گلبول های قرمز، تبدیل بتاکاروتن به ویتامینA ، سنتز کلاژن، تولیدآنتی بادی ها، افزایش مقاومت بدن در برابر عفونت ها و.. نقش دارد که کمبود آن در بدن می تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. انواع مختلفی کم خونی در دنیا وجود دارد که مهم ترین آن،کم خونی به علت فقر آهن است.

کم خونی یا آنمی Iron deficiency anemia به دلیل کاهش گلبول های قرمزیا هموگلوبین خون در بدن ایجاد می شود. همان طور که می دانید لازمه ساخت هموگلوبین آهن می باشد و فقر آهن موجب پایین آمدن هموگلوبین خون میگردد. هموگلوبین اکسیژن را  از ریه ها گرفته و در خون حمل می کند و بخش های مختلف بدن انتقال می دهد و نقش مهمی در متابولیسم انرژی دارد بنابراین فقر آهن موجب به وجود آمدن مشکلات متعدد و عوارضی در بدن می شود که در ادامه مقاله به آن خواهیم پرداخت.

دلایل کم خونی فقر آهن

کم خونی فقر آهن دلایل دیگری نیز‌ دارد که عبارت است از:
– از دست دادن حجم زیادی خون، برای مدت زمان طولانی و یا به صورت ناگهانی. که یکی از شایع ترین علت کم خونی فقر آهن می باشد.
– عدم جذب میزان کافی آهن از رژیم غذایی: به خصوص اگر جراحی در ناحیه معده و یا روده انجام شده باشد.
– مصرف ناکافی آهن در رژیم غذایی: این مورد بیشتر در نوزادانی دیده می شود که از شیری تغذیه می کنند که محتوی آهن نیست.

چه کسانی بیشتردرمعرض کم خونی و فقرآهن قرار دارند؟

• کودکان 3 تا 6 سال و افراد بالای 65 سال
• گیاه خواران و افرادی که رژیم غذایی نامناسب دارند.
• افرادی که سرب موجود در هوا را تنفس می کنند.
• افرادی که بیماری مادرزادی هموفیلی(Hemophilia) و یا ویلبراند (willebrand)دارند.
• خانم ها درسیکل عادت ماهیانه،خانم های باردار و شیرده

علائم کم خونی و فقر آهن

فقر آهن در مراحل خفیف معمولا بدون علامت است اما اگر پیشرفته شود علائمی ظاهر می شود که در ذیل به آن اشاره شده است:

• خستگی و ضعف جسمانی
• رنگ پریدگی و تغییر رنگ پوست به زرد
• تنگی نفس
• احساس سبکی سر و سر گیجه
• تپش قلب
• سرد شدن دست و پاها
• ریزش موی سر
• شکننده شدن ناخن ها
• میل به خوردن خاک، یخ و نشاسته که اصطلاحاً به آن پیکا می گویند.

• ورم زبان
• سندرم پای بی قرار
• ترک های گوشه لب
• عدم تمرک و خواب آلودگی

آیا تستی جهت تشخیص کم خونی وجود دارد؟
بله، جهت تشخیص کم خونی انجام آزمایش خون از سوی پزشک تجویز می شود تا سطح هموگلوبین و ‌هماتوکریت بررسی شود. این تست در پزشکی “CBC” و یا شمارش کامل خون نام دارد.

عوارض کم خونی و فقر آهن

• بالا رفتن ریسک عفونت به علت تضعیف سیستم ایمنی
• افسردگی
• زایمان زودرس وتولد نوزاد با وزن کم
• بیماری های قلبی نظیر نارسایی قلبی، آریتمی یا بی نظمی ضربان قلب، بزرگ شدن قلب و…
• به وجود آمدن اختلال رشدی (اختلالات حرکتی و شناختی) درکودکان

 آیا کم خونی و فقر آهن باعث سرطان خون می شود؟

سرطان های خون سه دسته هستند که کم خونی از شایع ترین علایم آن می باشد.لوسمی یا سرطان خون در واقع نوعی بیماری خونی می باشد که سلول های خون ساز به طور غیر طبیعی رشد و تاکثیر می یابند لذا اگر درآزمایشات خون خود مشکلی مشخص شد حتما باید به    پزشک متخصص مراجعه کنید تا روند درمان هر چه سریعتر آغاز گردد.

آیا کم خونی و فقرآهن درمان می شود؟

همانطورکه گفته شد با رعایت رژیم غذایی میتوان تا حدود بسیار زیادی کم خونی را برطرف کرد. مکمل ها نیز در این مسیر درمان نقش بسزایی دارند اما نکته حائذ اهمیت، انتخاب درست مکملی می باشد که بالاترین مقدار آهن قابل جذب را داشته باشد چون بسیاری از مکمل های بازار از این خصوصیت برخوردار نیستند و باید به دفعات زیاد در روز مصرف شوند از طرفی برخی مکمل های موجود در بازار عوارضی مانند یبوست، تهوع، دل درد و … ایجاد می کنند که برای بیمار خوشایند نیست.

در صورتی که آهن مصرفی از طریق روده قابل جذب نباشد پزشک معالج دوز مورد نیاز را  به صورت وریدی تزریق می کند. بنابراین برای تشخیص و درمان کم خونی به پزشک مراجعه کنید تا تست هموگلوبین و هماتوکریت(CBC) و…از شما تهیه و گرفته شود.

تامین آهن بدن از طریق تغذیه

بهترین راه پیشگیری و رفع کم خونی و فقر آهن، مصرف مواد غذایی حاوی آهن می باشد و این آهن از طریق روده کوچک جذب می شود.آهن موجود در مواد غذایی به دو صورت می باشد:

• آهن با هم (heme) : یک نوع از آهن می باشد که توسط بدن به خوبی جذب می شود و در منابعی مانند گوشت، مزغ و ماهی یافت می شود.
• آهن بدون هم (heme): یک نوع از آهن می باشد که توسط بدن به خوبی جذب نمی شود این نوع آهن در منابعی مانند تخم مرغ، میوه، سبزیجات، برنج، پاستا و… یافت می شود.

لازم به ذکر است که غذا هایی که حاوی ویتامین C  زیادی هستند، می توانند مقدار جذب آهن را نیز بالا ببرند البته جذب آهن در بدن نیاز به محیط اسیدی معده دارد.بنابراین از مصرف مواد غذایی  با داروهای ضد اسید معده جلوگیری کنید.

نتیجه گیری 

مصرف قرص آهن می تواند منجر به بروز عوارضی مانند معده درد و یا یبوست شود. در صورت مشاهده چنین علائمی، پزشک را در جریان قرار دهید.